Trong phong tục của người Việt Nam trong các dịp lễ tết, cúng giao thừa, cúng rằm hay đám giỗ thì nhất định phải có một đĩa gà luộc đẹp mắt đặt lên ban thờ tổ tiên. Và điều đặc biệt ở đây là người ta chỉ chọn gà trống để cúng mà thôi chứ không chọn gà mái. Lâu nay vẫn luôn thực hiện theo nhưng đã có bao giờ bạn cảm thấy thắc mắc về phong tục này chưa?
Như chúng ta đã biết trong 2 loại gà trống và gà mái thì thường chỉ gà trống mới có thể cất được tiếng gáy to, rõ, đúng giờ. Người ta quan niệm, khi gà trống cất tiếng gáy thì sẽ giúp đánh thức mặt trời lên cao chiếu sáng, báo hiệu một ngày mới bắt đầu, cũng đã đến giờ mọi người thức dậy để thực hiện công việc của mình. Con gà đã trở thành một nét văn hóa đi liền với tín ngưỡng tôn thờ mặt trời của nghề nông lúa nước. Cúng một con gà trống để mong ước cho mưa thuận gió hòa, cây cối sinh trưởng phát triển tốt cho mùa mang bội thu.
Hơn nữa, dân ta cũng quan niệm con gà trống có mang đủ 5 đức tính tốt mà một người đàn ông cần phải có. Thứ nhất là văn, con gà trống có mào ở trên đầu và 2 yếm thịt ở dưới nhìn như mũ cánh chuồn chuồn của ông tiến sĩ. Thứ 2 là võ, bởi vì chỉ gà trống mới có cựa, đây là vũ khí biểu tượng cho võ. Tiếp theo đó là dũng, thường gà trống sẽ luôn sẵn sàng “chọi” nhau để bảo vệ cho đàn của mình, sẵn sàng chí tử. Đức tính thứ 4 đó là nhân, nghĩa là khi được cho ăn thì con gà trống đầu đàn sẽ gọi thoe bầy của mình đến và cùng ăn chứ không bao giờ ăn một mình. Cuối cũng là chữ tín, tín biểu hiện ở chỗ gà trống luôn gáy đúng giờ, bất kể mùa nào, thời tiết ra sao. Đó cũng chính là ý nghĩa tại sao các cụ ngày xưa chỉ chọn gà trống để cúng chứ không bao giờ chọn gà mái.
Hơn nữa, gà trống thường to lớn hơn gà mái, trên đầu lại có mào nữa nên khi được làm thịt, luộc chín và đặt lên đĩa cũng đẹp mắt hơn, tạo được sự uy nghiêm hơn nhiều so với gà mái. Và người ta thường chọn gà mái là như thế. Dĩ nhiên là trong những dịp như thế người ta vẫn thịt gà mái, nhưng là để chặt dọn đĩa chứ rất ít khi dùng để cúng nguyên con.
